Vì sao nông nghiệp có giá trị cao nhất nhưng vẫn bị xem là ‘kèo dưới’?12 cây Chè cổ thụ đầu tiên của tỉnh Thái Nguyên được vinh danh Cây Di sản Việt Nam Học viện Y - Dược học Cổ truyền Việt Nam bổ nhiệm 10 Phó Giáo sư năm 2025 Nhân lực Nông nghiệp 4.0: ‘Lấp đầy’ khoảng trống bằng nỗ lực đa bên Nghiên cứu đề xuất giải pháp quản lý ô nhiễm “dầu khó nhận biết” được đánh giá cao

Trao đổi - Phản biện » Kinh tế

Thứ hai, 15/12/2025, 05:01:03 AM (GMT+7)

Vì sao nông nghiệp có giá trị cao nhất nhưng vẫn bị xem là ‘kèo dưới’?

(10:27:37 AM 14/12/2025)

(Tin Môi Trường) - Khi nói về tăng trưởng kinh tế, người ta thường nhắc đến những con số ấn tượng trong kim ngạch xuất khẩu, những dự án FDI hàng tỷ USD. Tuy nhiên, nếu nhìn sâu hơn vào giá trị thực mà Việt Nam tạo ra, một sự thật đáng suy ngẫm hiện rõ: Nông nghiệp, dù bị xem là 'ngành truyền thống', lại chính là trụ cột vững chắc nhất và mang hàm lượng 'Việt Nam' cao nhất trong nền kinh tế. TS Trần Đình Lý - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Nông lâm TP.HCM, Phó Chủ tịch Hội Marketing Việt Nam đã trao đổi xung quanh vấn đề “Vai trò của nông nghiệp trong nền kinh tế Việt Nam - Góc nhìn từ chuỗi giá trị và chính sách”.

>> 12 cây Chè cổ thụ đầu tiên của tỉnh Thái Nguyên được vinh danh Cây Di sản Việt Nam >> Học viện Y - Dược học Cổ truyền Việt Nam bổ nhiệm 10 Phó Giáo sư năm 2025 >> Nhân lực Nông nghiệp 4.0: ‘Lấp đầy’ khoảng trống bằng nỗ lực đa bên >> Trung tâm Ứng phó sự cố môi trường Việt Nam (SOS): Đưa thực tiễn ứng phó sự cố tràn dầu vào hội thảo quốc tế >> Chuyển giao tổ chức Viện nghiên cứu và ứng dụng Công nghệ Xanh

Minh họa chân dung Tiến sĩ Trần Đình Lý - Tác phẩm số Tc Nông thôn Việt

Cần định vị lại vai trò của nông nghiệp

Nhìn vô con số xuất khẩu hiện nay 400 tỷ USD, thì FDI đã chiếm 300 tỷ, công nghiệp nội địa chỉ đóng góp khoảng 17 tỷ USD giá trị thực sự. Dường như Việt Nam vẫn đang ở trong cái phạm vi gọi là “công xưởng làm thuê”, ông nghĩ sao?

TS Trần Đình Lý: Đúng là những con số cho thấy một thực tế đáng suy ngẫm. Xuất khẩu hơn 400 tỷ USD nhưng chỉ khoảng 17 tỷ USD là giá trị thực sự thuộc về nền kinh tế trong nước. Điều này phản ánh rõ sự phụ thuộc vào khu vực FDI - nơi Việt Nam chủ yếu gia công, lắp ráp, giá trị gia tăng rất thấp.

Tôi cho rằng đây là thời điểm cần một cách tiếp cận phát triển mới, tự lực - tự cường; thay vì bằng lòng với vai trò “gia công hộ công nghệ” cho người khác.

Muốn vậy, chính sách cần chuyển hướng mạnh mẽ sang nâng tầm doanh nghiệp nội địa, phát triển khoa học - công nghệ ứng dụng, và đặc biệt là chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng.

Con số hàng chục tỷ đô xuất khẩu từ nông nghiệp hàng năm, là điều… không thể chối cãi, rằng đây mới là thực chất của sức mạnh nền kinh tế. Nhưng những diễn ngôn, phát biểu lẫn thực tế cho thấy nông nghiệp vẫn đang là “kèo dưới”, nhất là trong các cuộc vinh danh, hay khi xác định con đường của nền kinh tế. Sức mạnh nội tại, nội lực của ngành này hình như chưa được đánh giá đúng mức?

Nông - lâm - thủy sản năm 2024 đạt 62,58 tỉ USD, chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2025 đạt 33,84 tỉ USD, dự kiến năm 2025 sẽ là trên 65 tỉ USD xuất khẩu, với tỷ lệ giá trị nội địa lên đến 90% - nghĩa là phần “thuộc về Việt Nam” lớn nhất trong các ngành. Vậy mà, vẫn có một số quan điểm xem nông nghiệp là “phụ” trong bức tranh kinh tế.

Tôi cho rằng đây là một bất cập về định vị. Nông nghiệp không chỉ là trụ đỡ lúc khó khăn, mà còn là trụ cột bền vững, mang bản sắc Việt đậm đặc nhất. Vì thế, cần định vị lại vai trò của nông nghiệp, không chỉ trong chiến lược phát triển, mà cả trong hành lang chính sách, đầu tư, tín dụng và đào tạo nhân lực.

Thêm 1 trăn trở nữa là nguyên liệu đầu vào của nông nghiệp vẫn nhập nội nhiều, ví dụ như phân bón, thuốc bảo vệ thực vật cho trồng trọt, đậu tương cho thức ăn gia súc...

Ông có thể phân tích rõ hơn về sự khác biệt trong đóng góp giá trị gia tăng nội địa giữa ngành công nghiệp (chủ yếu từ FDI) và ngành nông nghiệp?

Rất khác biệt. Ngành công nghiệp FDI dù xuất khẩu lớn, nhưng giá trị giữ lại rất thấp, nhiều khi chỉ 1 - 2%. Trong khi đó, nông nghiệp - dù đầu vào đơn giản hơn - lại có hàm lượng giá trị nội địa rất cao, nhất là khi có chế biến sâu, logistic lạnh, và chuỗi cung ứng hiện đại.

Cần ủng hộ quan điểm đầu tư vào chế biến sâu, logistic. Hiện 1kg nông sản vận chuyển hàng không từ Việt Nam đi Nhật khoảng 2,45 USD, trong khi đó Thái chỉ 1,7 USD. Hàng đường biển, đường bộ cũng đắt hơn do cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng, tốc độ chậm, khấu hao phương tiện cao...

Tuy nhiên cần nghiên cứu thêm các sản phẩm “biên”. Ví dụ như gạo cần chế biến sâu để nâng cao giá trị của cám (ép dầu), trấu - làm viên nén năng lượng... giúp gia tăng tổng giá trị trên một đơn vị diện tích canh tác.

Do đó, nếu nhìn từ góc độ “giữ lại cho Việt Nam bao nhiêu”, thì nông nghiệp đang là ngành hiệu quả hơn.

Việt Nam có lợi thế hệ sinh thái đa dạng, kéo dài qua nhiều vĩ tuyến, tuy nhiên mùa đông không quá lạnh nên có thể canh tác quanh năm. Người Việt có “nghề” truyền thống là nông nghiệp, tỷ trọng dân số liên quan đến nông nghiệp còn lớn, nên chính sách ưu đãi đầu tư vào nông nghiệp tác động tích cực và nhanh chóng đến người dân.

Vì[-]sao[-]nông[-]nghiệp[-]có[-]giá[-]trị[-]cao[-]nhất[-]nhưng[-]vẫn[-]bị[-]xem[-]là[-]‘kèo[-]dưới’?

Cần ủng hộ quan điểm đầu tư vào chế biến sâu, logistic. Ảnh minh họa: Lao Động

Giá trị thật nằm ở khâu sau thu hoạch

Thưa ông, trong bài tham luận gần đây tại một sự kiện, ông từng nói nông nghiệp là "trụ cột bền vững nhất và mang hàm lượng Việt Nam cao nhất" của nền kinh tế. Vậy theo ông, việc chuyển hướng chính sách đầu tư, tín dụng và đào tạo nhân lực để phát huy đúng tầm vóc của ngành nông nghiệp Việt Nam, nên như thế nào?

Bởi vì nông nghiệp hội đủ 3 yếu tố: bản sắc Việt - tính lan tỏa - khả năng tự chủ cao. Nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp nông nghiệp Việt đã tự vươn ra thế giới mà không dựa quá nhiều vào ưu đãi đặc biệt hay công nghệ bên ngoài.

Niềm vui là “các ông lớn” tham gia vào nông nghiệp ngày càng nhiều, thúc đẩy đầu tư đúng tầm mức và chủ động cho nông nghiệp.

Chính vì thế, chính sách đầu tư - tín dụng - đào tạo cần dịch chuyển: Ưu tiên vốn dài hạn cho nông nghiệp công nghệ cao; Thiết kế chính sách tín dụng xanh; Đẩy mạnh đào tạo nhân lực nông nghiệp số - logistics nông sản - thương mại điện tử nông nghiệp.

Chúng ta vẫn đang luẩn quẩn, tôi nghĩ như vậy, không phải là không xác định được con đường, mà là làm thế nào để xây dựng một "hệ sinh thái sản xuất - chế biến - xuất khẩu - chuỗi giá trị nông sản toàn cầu" và biến Việt Nam thành "bếp ăn xanh" của thế giới? Ông có nghĩ vậy không? Và đâu là lợi thế cạnh lợi thế cạnh tranh đặc biệt nào (về địa lý, đa dạng sinh học, lực lượng lao động) có thể tận dụng để trở thành "bếp ăn xanh" của thế giới, đặc biệt đối với các sản phẩm có giá trị cao?

Tôi hoàn toàn đồng ý với hình ảnh “bếp ăn xanh” - rất Việt Nam và rất thời đại.

Việt Nam có lợi thế cực lớn về vị trí địa lý, đa dạng sinh học, nền ẩm thực phong phú, lao động cần cù. Chỉ cần kết nối nông dân, doanh nghiệp, logistic và thị trường thế giới bằng tư duy chuỗi giá trị, chúng ta có thể xuất khẩu không chỉ sản phẩm, mà còn lối sống, văn hóa tiêu dùng xanh.

TS Trần Đình Lý - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Nông lâm TP.HCM, Phó Chủ tịch Hội Marketing Việt Nam.

Ông có đề xuất gì về việc xây dựng các chuỗi giá trị nông sản toàn cầu để đảm bảo lợi nhuận cao hơn cho nông dân và doanh nghiệp Việt Nam, thay vì chỉ xuất khẩu thô?

Phải chuyển từ “bán cái mình có” sang “làm cái thị trường cần”. Điều này đòi hỏi: Doanh nghiệp dẫn dắt chuỗi giá trị; Nông dân hợp tác - liên kết - học hỏi; Nhà nước tạo hành lang chính sách minh bạch, khuyến khích đầu tư vào chế biến - truy xuất - chứng nhận quốc tế.

Làm thế nào để giải quyết vấn đề "giá trị gia công" trong ngành nông nghiệp và tăng cường quyền làm chủ chuỗi giá trị cho các doanh nghiệp và nông dân Việt Nam thưa ông?

Giá trị thật nằm ở khâu sau thu hoạch. Vì vậy, phải đầu tư vào sở hữu trí tuệ, thương hiệu vùng miền; Khuyến khích mô hình hợp tác công - tư trong chế biến, logistics; Xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo nông nghiệp gắn với vùng nguyên liệu.

Quan trọng hơn hết, hãy để người Việt làm chủ giấc mơ nông nghiệp xanh - sạch - thông minh, không chỉ làm thuê trong chuỗi giá trị.

Chúng ta cần có hệ sinh thái marketing đúng nghĩa

Chuyện đang nóng là hàng trăm tấn thanh long, hồ tiêu, gia vị… phải nằm kho, hư hỏng dần vì không có cơ quan nào đứng ra cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm – vốn là điều kiện bắt buộc để xuất khẩu vào châu Âu. Riêng lượng hàng gia vị đang chờ cấp giấy đã lên tới khoảng 250 tấn, trị giá khoảng 2,4 triệu USD. Ngành hàng kêu cứu, địa phương lúng túng, trong khi nguy cơ mất thị trường đã cận kề. Theo ông, vì sao lại có tình trạng này, và phải làm gì để không tiếp tục gián đoạn dòng chảy thương mại?

Đây là sự việc đáng tiếc, nhưng không phải lần đầu. Câu chuyện hàng trăm tấn thanh long, hồ tiêu, gia vị… nằm kho không chỉ gây thiệt hại kinh tế tức thời, mà còn đe dọa uy tín chuỗi cung ứng Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Doanh nghiệp đã làm đúng vai trò sản xuất - chế biến - kết nối thị trường. Nhưng trong bối cảnh mà một tờ giấy chứng nhận lại là điều kiện tiên quyết để hàng hóa “được phép bước qua cửa khẩu”, thì rõ ràng hệ thống vận hành phía Nhà nước chưa hoàn thiện. Không thể để trách nhiệm quản lý Nhà nước bị rơi vào “khoảng trống” giữa các Bộ ngành.

Cần có một cơ chế đầu mối chịu trách nhiệm, hoặc ít nhất là một cơ chế ủy quyền tạm thời, để đảm bảo không gián đoạn dòng chảy thương mại. Vì mất đơn hàng là mất thị phần, và mất niềm tin thị trường thì thiệt hại không đong đếm được.

Sơ chế thanh long sau khi thu hoạch.

Lâu nay doanh nghiệp xuất đi, hàng bị “thổi còi” buộc trả về, thế là thị trường nội địa… hưởng. Dân ta đi ăn đồ người ta chê, mà Nhà nước kiểm soát chưa chặt chẽ. Ông thấy có lạ không?

Chuyện này không mới, nhưng vẫn rất nhức nhối. Hàng xuất khẩu bị trả về vì dư lượng, vì kiểm dịch, vì không đạt chuẩn… rồi quay lại tiêu thụ trong nước. Nói nôm na là “dân ta ăn đồ người ta chê”, thì đúng là đau lòng.

Trách nhiệm thuộc về cả ba bên: người sản xuất - doanh nghiệp - cơ quan quản lý. Nhưng đặc biệt là khâu giám sát chất lượng đầu vào và đầu ra, khâu phân loại hàng hóa và chế tài sau khi hàng bị trả về cần được minh bạch hơn.

Không thể lấy thị trường nội địa làm nơi “xả hàng lỗi”. Càng không thể thiếu hành lang pháp lý để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong nước - những người đáng lý ra phải được ăn sản phẩm an toàn, thay vì sản phẩm “bị loại”.

Nếu không siết lại từ gốc, hệ sinh thái tiêu dùng sẽ bị lệch và niềm tin người tiêu dùng trong nước sẽ tiếp tục xói mòn.

Ông là Phó Chủ tịch Hiệp hội Marketing Việt Nam, vậy ông nhìn nhận chuyện marketing nông nghiệp ở ta hiện nay ra sao?

Marketing nông nghiệp hiện vẫn đang đi sau so với tiềm năng ngành hàng. Lâu nay, nhiều doanh nghiệp sản xuất tốt, sản phẩm có giá trị, nhưng ra thị trường vẫn yếu vì thiếu năng lực xây dựng thương hiệu, kể chuyện sản phẩm, kết nối người mua quốc tế.

Chúng ta chưa có hệ sinh thái marketing đúng nghĩa cho nông nghiệp. Mỗi đơn vị mạnh ai nấy làm, chiến lược manh mún, thiếu bền vững. Trong khi đó, marketing hiện đại đòi hỏi phải có hệ sinh thái; gồm đào tạo, dữ liệu, thương hiệu vùng, nền tảng số, liên kết ngành hàng…

Hiệp hội Marketing Việt Nam đang thúc đẩy những mô hình liên kết cụm ngành, nơi doanh nghiệp không đơn độc mà được hỗ trợ từ chuyên gia, nhà trường, nền tảng công nghệ và chính sách đồng hành. Có như vậy, doanh nghiệp mới đủ tự tin bước ra thị trường thế giới với bản sắc riêng, chứ không phải chỉ đi gia công giá rẻ hay bán thô nguyên liệu.

Cảm ơn ông về những chia sẻ giá trị này!

Nông nghiệp hội đủ 3 yếu tố: bản sắc Việt - tính lan tỏa - khả năng tự chủ cao. Nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp nông nghiệp Việt đã tự vươn ra thế giới mà không dựa quá nhiều vào ưu đãi đặc biệt hay công nghệ bên ngoài. - TS Trần Đình Lý

(Theo T/C Nông thôn Việt )

[Quay lại]

Từ khóa liên quan: Vì sao, nông nghiệp, có, giá trị, cao nhất , nhưng, vẫn, bị xem, là , kèo dưới, Trần Đình Lý, nông lâm

Gửi ý kiến bạn đọc về: Vì sao nông nghiệp có giá trị cao nhất nhưng vẫn bị xem là ‘kèo dưới’?

*	*
*
Nội dung*

Chọn file

(File: .Zip - 2M)

(Tin Môi Trường hoan nghênh các ý kiến đóng góp của bạn đọc cho bài viết. Các thảo luận sẽ được xem xét trước khi đăng tải. Tin Môi Trường giữ quyền từ chối những lời lẽ xúc phạm cá nhân, tổ chức; lời lẽ trái thuần phong mỹ tục, vi phạm pháp luật. Bạn đọc thảo luận bằng tiếng Việt có dấu. Ý kiến không nhất thiết thể hiện quan điểm của Tin Môi Trường. Cám ơn sự đóng góp và hợp tác của các bạn)

Bạn cũng có thể quan tâm:

Bài viết mới:

Xem theo:

Đọc nhiều nhất

Phản hồi nhiều

Tầm nhìn

Cảnh báo “sự cố kép” về môi trường

(Tin Môi Trường) - Cảnh báo “sự cố kép” về môi trường do con người gây ra trong bối cảnh thiên tai của ông Phạm Văn Sơn Tổng thư kí Hội BVTN&MT Việt Nam (VACNE), Giám đốc Trung tâm Ứng phó sự cố môi trường Việt Nam (SOS) tại Hội nghị Tập huấn về bảo vệ môi trường dành cho các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp vừa tổ chức tại Thái Nguyên được nhiều người chú ý.

Xã hội

Khu tưởng niệm nạn nhân Covid-19 ở TP.HCM: Một ý tưởng nhân văn và lan tỏa giá trị cộng đồng

(Tin Môi Trường) - Ý tưởng xây dựng khu tưởng niệm nạn nhân Covid-19 tại TP.HCM không chỉ hướng đến việc tri ân quá khứ, mà còn gợi nhắc về sức mạnh của đoàn kết, lòng nhân ái và khát vọng hồi sinh - những giá trị đã làm nên bản lĩnh của Thành phố mang tên Bác.

Pháp lý

Cần làm rõ chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân

(Tin Môi Trường) - Ngày 20/5/2025, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam tổ chức Hội thảo góp ý Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013. Tiến sĩ- Nhà văn Trần Văn Miều, Phó chủ tịch Hội Bảo vệ TN&MT Việt Nam đã có bài phát biểu, đóng góp ý kiến. Xin giới thiệu toàn văn bài phát biểu.