Phát hiện hợp chất mới phá hủy tầng ozone trong không khí

>> Nhân lực Nông nghiệp 4.0: ‘Lấp đầy’ khoảng trống bằng nỗ lực đa bên >> Đại hội Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường TP. Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2025–2030 >> Hội Nước và Môi trường TP.HCM kỷ niệm 35 năm thành lập và tổ chức Đại hội lần thứ VII >> Phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm của VACNE năm 2026 >> Lãnh đạo VACNE thống nhất hành động triển khai nhiệm vụ trong tình hình mới

Lỗ thủng ôzôn đạt độ lớn nhất trong năm vào ngày 26 tháng 9 năm 2013. Ảnh: NOAA.

Các hóa chất này là những khí nhà kính rất mạnh, có thể chúng bị rò rỉ từ các nhà máy công nghiệp hoặc đang được sử dụng bất hợp pháp trái với Nghị định Montreal cấm sử dụng các tác nhân gây thủng tầng ôzôn từ năm 1987. Các nhà khoa học cho biết việc phát hiện các hóa chất lưu thông trong khí quyển cho thấy “sự suy giảm ôzôn không phải là câu chuyện của ngày hôm qua.”

Cho đến nay, tổng cộng 13 CFCs và HCFCs đã được biết đến như là chất phá hủy ôzôn và được kiểm soát bởi Nghị định Montreal, nghị định này được xem là luật môi trường thành công nhất trên thế giới. Nhưng các nhà khoa học đã xác định, đo lường bốn hợp chất vô danh này và cảnh báo còn nhiều chất gây thủng tầng ôzôn khác nữa.

“Chắc chắn là có nhiều hơn”, tiến sĩ Johannes Laube thuộc Đại học East Anglia cho biết. “Chúng tôi đã phát hiện ra hơn tá chất. Có thể số lượng các chất này còn tăng đến mức nguy hiểm, đặc biệt là nếu chúng ta tiếp tục tìm kiếm nhiều hơn nữa.” Laube và các đồng nghiệp của mình đang trong quá trình phân tích đầy đủ hàng chục các hợp chất mới, nhưng kết quả phân tích bốn hóa chất mới cho thấy chúng là tác nhân phá hủy tầng ôzôn rất mạnh.

Laube đặc biệt lo ngại rằng nồng độ trong khí quyển của hai trong số những hợp chất mới sẽ tăng lên nhanh chóng. “Chúng hoàn toàn không được đề cập trong Nghị định Montreal,” Laube nói, “có một vài lỗ hổng trong nghị định và chúng tôi hy vọng chúng sẽ được thắt chặt. Nhưng tin tốt là chúng tôi đã phát hiện những chất này (bốn chất) sớm. “Các hóa chất mất hàng thập kỷ để phân hủy trong không khí, có nghĩa là tác động của chúng lên tầng ôzôn và biến đổi khí hậu sẽ tồn tại lâu dài.

Giáo sư Piers Forster thuộc Đại học Leeds, người không tham gia vào nghiên cứu cho biết . “Nghị định Montreal - luật môi trường quốc tế thành công nhất trong lịch sử - đã cấm sử dụng các chất phá hủy tầng ôzôn từ năm 1987 và tầng ôzôn sẽ hồi phục vào năm 2050.Tuy nhiên, chúng ta cần phải thận trọng và liên tục giám sát khí quyển và không để dù chỉ là một lượng nhỏ các khí này tăng lên.”

Nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Nature Geoscience phân tích mẫu không khí được thu lại kể từ giữa những năm 1970 bằng nhiều cách. Bong bóng khí bị mắc kẹt trong lớp băng tuyết ở Greenland được thu thập bởi các nhà khoa học ở Tasmania và những mẫu khí khác được thu thập bởi máy bay bay 13 dặm trên bầu trời châu Âu, tất cả đã được phân tích. Nhóm nghiên cứu tìm thấy ba chất CFC mới và một chất HCFC, không chất nào trong số đó đã được xác định trước đó. “Tôi ngạc nhiên là không ai phát hiện ra chúng” Laube nói. Các nhà khoa học ước tính có ít nhất là 74.000 tấn của bốn hóa chất mới được thải ra, mặc dù trong những năm 1980 một triệu tấn CFC khác đã được thải vào khí quyển mỗi năm.

Mặc dù việc sản xuất các chất CFC đã bị cấm từ năm 2010, nồng độ của chất CFC113a đang tăng lên với tốc độ đàng kể. Nguồn gốc của các chất hóa học là một bí ẩn nhưng Laube cho biết CFC113a có thể đã được sử dụng như một nguyên liệu sản xuất thuốc trừ sâu nông nghiệp. “Nhưng cũng có thể nó có từ các nguồn bất hợp pháp”, ông nói .

Các chất CFC và HCFC được sử dụng chủ yếu trong đông lạnh và bình phun thuốc xịt nhưng, vào năm 1985, các nhà khoa học đã phát hiện ra lỗ thủng ôzôn ở Nam Cực. Từ một lỗ hổng nhỏ xíu vào năm 1979, nó đã tăng đến 26.6km2 vào năm 2006. Khi Nghị định Montreal có hiệu lực, tầng ôzôn đã hồi phục từ từ, thu hẹp lại còn 21.0 km2 vào năm 2013. Lỗ thủng ôzôn để lọt tia cực tím có hại từ ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp xuống trái đất, các tia này có thể gây ra ung thư ở người cũng như tiêu diệt các sinh vật biển, làm hư hại cây trồng và động vật.

“ Mặc dù lượng khí gây hại mới (trong bốn chất hóa học) là rất nhỏ, vẫn cần giám sát xem liệu nghị định Montreal có được tuân thủ một cách nghiêm túc hay không”, Giáo sư William thuộc Đại học Reading nói. “Nghiên cứu này cung cấp các thông tin mới hữu ích về kiểm soát nghị định, phát hiện các nguồn CFC mới.

Các nhà nghiên cứu của NASA đã tiết lộ việc phát hiện ra một loại khí nhà kính mới làm trái đất nóng lên mạnh hơn carbon dioxide 7.000 lần, chúng đã được sử dụng trong ngành công nghiệp điện từ giữa thế kỷ 20. Bốn hợp chất mới phát hiện được dự đoán ​​sẽ là cái bẫy nhiệt mạnh hơn CO2 hàng ngàn lần.