Đại biểu đề nghị người xả nhiều rác phải trả nhiều tiền để nâng cao ý thức phân loại rác tại nguồn

 

 

Sáng 28-10, Quốc hội thảo luận về báo cáo giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành, với nhiều đại biểu quan tâm xử lý và phân loại rác tại nguồn vốn là nguồn gây ô nhiễm lớn hiện nay.

 

Quy định bắt buộc phân loại rác nhưng 31 địa phương chưa thực hiện

Theo đại biểu Hoàng Quốc Khánh (đoàn Lai Châu), Luật Bảo vệ môi trường quy định bắt buộc tổ chức, hộ gia đình, cá nhân phải có trách nhiệm phân loại rác tại nguồn, việc thu gom vận chuyển thực hiện phân loại tại nguồn và đơn vị thu gom có quyền từ chối nếu không phân loại và bị xử phạt nếu không phân loại rác.

 

Tuy vậy, báo cáo cho hay đến 30-6 mới có 32/63 địa phương (thống kê theo số lượng tỉnh, thành cũ - PV) mới thực hiện phân loại rác thải rắn sinh hoạt, còn 31 địa phương chưa thực hiện.

 

Trong khi đó, lượng chất thải rắn sinh hoạt tăng nhanh, mỗi ngày lên tới 69.400 tấn, nhưng phần lớn chưa phân loại mà thu gom, xử lý chung bằng hình thức chôn lấp, chiếm tới hơn 62%, còn lại xử lý bằng hình thức đốt.

 

Thực tế, người dân nhiều nơi chưa hình thành thói quen tách riêng rác tái chế, rác hữu cơ và rác còn lại. Cơ sở hạ tầng phân loại và thu gom rác thiếu như thùng rác phân loại, xe thu gom, cơ sở tái chế chưa phù hợp và chưa có quy định chế tài rõ ràng đồng bộ giữa các địa phương.

 

Đại biểu Khánh cho rằng, có tình trạng rác dù được phân loại ở gia đình nhưng vẫn bị thu gom chung, không khuyến khích người dân phân loại. 

 

Chính sách hỗ trợ khuyến khích phân loại tại nguồn còn ít, thiếu mô hình điểm hiệu quả. Việc giám sát, xử phạt chưa nghiêm nên thực hiện còn mang tính hình thức. Hạ tầng và công nghệ xử lý rác còn thiếu, đầu tư hạn chế, chưa tương xứng…

 

Về vấn đề này, đại biểu Trần Nhật Minh (đoàn Nghệ An) cũng chỉ ra thực tế vẫn còn tới 62% rác thải được xử lý chôn lấp, phần lớn không hợp vệ sinh là do hạ tầng kỹ thuật còn lạc hậu, nhiều bãi chôn lấp gây ô nhiễm môi trường. Việc ban hành chính sách phân loại, thu gom và xử lý chất thải chưa đúng lộ trình, thiếu hạ tầng.

 

Đặc biệt, quy định cũng nêu rõ phải phân loại rác thải từ nhựa, đưa về các cơ sở tái chế, thu hồi sản phẩm bao bì sau khi sử dụng, thu hồi tại nơi bán lẻ... Tuy nhiên mỗi năm phát sinh hàng triệu tấn rác thải nhựa, nhưng hiện chỉ 27% được thu gom, phân loại và tái chế. Thói quen tiêu dùng một lần như túi ni lông, chai nhựa dùng sẵn, ống hút… vẫn phổ biến.

 

Do đó, đại biểu Minh cho rằng cần đồng bộ trong thu gom rác thải, đầu tư kinh phí hệ thống thu gom, vận chuyển, xử lý thu gom phân loại rác, có nhà máy xử lý rác hữu cơ, rác thải nguy hại. Nâng cao nhận thức và ý thức của người dân trong phân loại rác, giảm ô nhiễm, tiết kiệm tài nguyên trên cơ sở có chương trình giáo dục, tuyên truyền rộng rãi ở trường học, khu dân cư.

 

Cần thực hiện nguyên tắc người gây nhiều ô nhiễm sẽ phải trả tiền. Thay vì thu đồng đều ở những hộ gia đình, người xả nhiều rác phải trả nhiều tiền hơn, tạo động lực người dân phân loại, giảm thiểu xả rác để khuyến khích sử dụng tái chế và tiêu dùng bền vững.

 

Cùng đó, có cơ chế giám sát và chế tài nghiêm minh để người dân có động lực phân loại và xử lý rác. Có lộ trình và mô hình triển khai cho từng địa phương, từng đô thị và nông thôn. Yêu cầu doanh nghiệp phải có trách nhiệm thu hồi, xử lý rác thải, bao bì sản phẩm…

 

Đối với xử lý rác thải nhựa, đại biểu Khánh cho rằng cần sớm tổng kết, đánh giá thực hiện quyết định để điều chỉnh lộ trình, phân bổ nguồn lực, tăng cường thu gom và phân loại, thay thế vật liệu thân thiện đối với rác thải nhựa. Thực hiện nghiêm các quy định yêu cầu cơ sở sản xuất phải chịu trách nhiệm cho toàn bộ vòng đời sản phẩm, thu hồi và tái chế rác thải nhựa…

 

Trước thực trạng trên, đại biểu Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hóa) cho rằng cần nghị quyết Quốc hội về giám sát chuyên đề để tháo gỡ khó khăn vướng mắc trong thực hiện Luật Bảo vệ môi trường. Gắn với có chính sách hỗ trợ, khuyến khích, thúc đẩy xã hội hóa thu hút đầu tư trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, đặc biệt là nông thôn.

 

Các cấp chính quyền cần tăng chỉ đạo, tuyên truyền và giáo dục pháp luật về bảo môi trường, nâng cao ý thức và thay đổi hành vi của người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là trong phân loại, xử lý tái chế chất thải rắn sinh hoạt