Dự án thủy điện Đồng Nai 6 và 6A: Nhiều giải pháp “không tưởng” !, Tin môi trường

* Phóng viên: VRN đánh giá như thế nào về sự tác động của 2 dự án thủy điện Đồng Nai 6 và 6A đối với Vườn Quốc gia (VQG) Cát Tiên, thưa bà?

Bà Lâm Thị Thu Sửu, đại diện VRN

- Bà Lâm Thị Thu Sửu, đại diện VRN: Nếu được phê duyệt, 2 dự án này sẽ gây tổn thất lớn cho môi trường, để lại hậu quả lớn cho xã hội mà không có biện pháp nào có thể cứu chữa, đền bù.

* Căn cứ vào đâu để VRN khẳng định những tác động đó?

- Sau khi 2 báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) do Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam bị phát hiện “sao chép”, chủ đầu tư đã thuê một tư vấn khác là Viện Môi trường và Tài nguyên làm ĐTM. Tuy nhiên, ĐTM lần này vẫn có rất nhiều “lỗ hổng”, có thể tập trung vào 8 vấn đề nổi cộm.

Thứ nhất, 2 dự án này thuộc danh mục Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư nhưng Quốc hội vẫn chưa thông qua. Thứ hai, VQG Cát Tiên thuộc quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học nên việc điều chỉnh đất của VQG để làm thủy điện là vi phạm điều 11 Luật Đa dạng sinh học. Thứ ba, diện tích rừng thực tế bị mất sẽ cao hơn so với con số được đưa ra trong ĐTM.

Thứ tư, ĐTM đưa ra các giải pháp không tưởng. Thứ năm, các tính toán thủy văn và lượng bùn cát bồi lắng lòng hồ còn nhiều điều nghi ngại cần xem xét lại. Thứ sáu, ĐTM chưa đưa được các thông tin đầy đủ về tác động văn hóa, xã hội của dự án đến từng nhóm người trong khu vực bị ảnh hưởng. Các biện pháp nhằm ngăn ngừa giảm thiểu tác động trong ĐTM là không đầy đủ và không bảo đảm tính công bằng xã hội.

Thứ bảy, các tính toán về tác động của đường dây cao thế và hệ thống truyền tải điện của 2 dự án và động đất, động đất kích thích chưa được phân tích và nghiên cứu một cách đầy đủ. Cuối cùng, ĐTM chưa cập nhật các thông tin liên quan đến diễn biến và quá trình mà vùng đất, tài nguyên và con người ở khu vực dự án đang được thế giới xem xét và công nhận là các di tích văn hóa, di sản thiên nhiên thế giới, khu dự trữ sinh quyển thế giới...

* Cục Thẩm định và Đánh giá tác động môi trường cho rằng 2 dự án này không gây nhiều tác động đến thảm phủ, đa dạng sinh học của VQG nếu có những biện pháp giám sát và quản lý nghiêm túc quá trình thi công. Trong khi VRN lại nhận định những giải pháp của chủ đầu tư là “không tưởng”. Bà có thể dẫn chứng cho nhận định này?

- Ví dụ, báo cáo cho rằng việc bảo tồn thực vật rừng sẽ được chủ dự án thực hiện bằng cách trồng cây tại khu vực cấp đất tạm thời và làm giàu thêm các loài sống trong rừng. Đối với động vật, rừng sẽ thực hiện di dời các cá thể thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ bị mất nơi sinh sống tự nhiên, bị lạc, bị thương, bị bệnh vào phân khu phục hồi và bảo vệ nghiêm ngặt của VQG Cát Tiên.

Khu vực dự kiến thực hiện dự án thủy điện Đồng Nai 6A. (Ảnh do VQG Cát Tiên cung cấp)

Những loài thực vật đặc hữu, thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm trong khu vực xây dựng dự án mà tại các khu vực khác của VQG không có thì Ban Quản lý VQG Cát Tiên sẽ thực hiện thu thập cây con và nguồn gien đến phân khu phục hồi sinh thái của VQG để ươm trồng và nhân giống cây trồng.

Đây là giải pháp không tưởng bởi việc trồng cây tại khu vực cấp đất tạm thời không thể nào “làm giàu thêm loài sống trong rừng”, chưa tính đến chuyện nếu không ngăn ngừa khả năng đưa các loài cây trồng ngoại lai làm hỏng hệ sinh thái đặc hữu của VQG. Không thể đơn thuần là chuyện di dời các loài sinh vật đặc hữu này đi nơi khác giống như việc di dời các cây cảnh trong một khu vườn.

Bởi vì loài đặc hữu là loài sinh vật chỉ tồn tại giới hạn trong một vùng lãnh thổ nhất định của Việt Nam mà không được ghi nhận có ở nơi khác trên thế giới. Ngoài ra, việc hình thành một hồ chứa nước lớn và kéo dài trên một đoạn sông sẽ làm thay đổi đáng kể môi trường sống các loài động và thực vật đặc hữu ở đây. Những mất mát này là vĩnh viễn cho một số loài và làm giảm đi tính đa dạng sinh học.

* Vậy VRN có kiến nghị gì, thưa bà?

- VRN kiến nghị Cục Thẩm định và Đánh giá tác động môi trường, Hội đồng Thẩm định ĐTM chỉ thẩm định khi ĐTM có sự thay đổi, bảo đảm tuân thủ các quy định của pháp luật, làm rõ những nghi ngại, những vấn đề còn bỏ ngỏ. Đồng thời, xem xét và lắng nghe ý kiến phản biện từ nhiều phía cũng như công khai quyết định liên quan đến việc thẩm định 2 dự án đến công chúng, đặc biệt là cộng đồng bị ảnh hưởng.

Đầy đủ cơ sở khoa học và thực tiễn

Theo bà Sửu, các ý kiến phản biện của VRN là kết quả sau 2 tháng nghiên cứu, phân tích ĐTM của các chuyên gia về tài nguyên nước, đa dạng sinh học, thủy điện, sinh thái nhân văn, khoa học xã hội. Không chỉ nghiên cứu ĐTM, VRN cũng đã khảo sát trực tiếp khu vực dự kiến thực hiện dự án. Cho nên có thể nói các phản biện này đầy đủ cơ sở khoa học và thực tiễn. Vì mục đích của VRN không ngoài việc cung cấp và bổ sung thông tin đến các cơ quan chức năng và các thành viên hội đồng để họ có nhiều nguồn thông tin đầu vào cho việc ra quyết định có nên “thông qua” hay “không thông qua” ĐTM.