Các bất cập và khuyến nghị về quản lý đầu tư trong khai thác khoáng sản

>> Nhân lực Nông nghiệp 4.0: ‘Lấp đầy’ khoảng trống bằng nỗ lực đa bên >> Đại hội Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường TP. Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2025–2030 >> Cây Đại thụ trước ngôi Đình cổ vùng ven Đô được vinh danh Cây Di sản Việt Nam >> Phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm của VACNE năm 2026 >> Hội nghị BCH TƯ Hội Bảo vệ TN&MT Việt Nam năm 2025: Ban chấp hành đồng thuận triển khai kế hoạch hành động năm 2026

Ông Nguyễn Việt Dũng, thành viên của Liên minh khoáng sản khai mạc hội thảo

Tham dự buổi Hội thảo có TS. Lê Đăng Doanh, Nguyên Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương; Bà Trần Thanh Thủy, thuộc tổ chức Liên minh khoáng sản, các thành viên của Ủy bạn EITI Myanmar, đại diện các doanh nghiệp và đông đảo phóng viên, nhà báo.

Hội thảo mở ra nhằm giải quyết vấn đề Việt Nam có nên tiếp tục duy trì mô hình nhà nước đầu tư khai thác khoáng sản hay thúc tiến cải thiện môi trường pháp lý để thu hút đầu tư tư nhân. Đồng thời đề xuất các khuyến nghị để thúc đẩy đầu tư bền vững trong lĩnh vực khai thác khoáng sản. Thực tiễn cho thấy trên thế giới hiện nay có nhiều cách tiếp cận khác nhau trong khai thác tài nguyên và điển hình là 3 cách tiêu biểu: khai thác tài nguyên chủ yếu do nhà nước thông qua các doanh nghiệp nhà nước; nhà nước lại chỉ đóng vai trò quản lý và tạo môi trường thuận lợi để thu hút đẩu tư tư nhân hoặc kết hợp cả hai mô hình với sự tham gia đồng thời của cả doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân.

Đối với Việt Nam, Doanh nghiệp nhà  nước (DNNN) nói chung và DNNN khoáng sản nói riêng “giữ vị trí then chốt trong nền kinh tế, là công cụ vật chất quan trọng để Nhà nước định hướng và điều tiết kinh tế vĩ mô, làm lực lượng nòng cốt, góp phần chủ yếu để kinh tế nhà nước thực hiện vai trò chủ đạo trong nền kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa”. Hiện nay, trên cả nước có khoảng trên 170 DNNN hoạt động trong lĩnh vực khoáng sản. Tuy nhiên, các hoạt động khoáng sản chủ yếu tập trung vào nhóm 05 tập đoàn và tổng công ty lớn.

Quang cảnh Hội thảo

Vì đầu tư của nhà nước chiếm một tỷ trọng lớn trong đầu tư khai thác tài nguyên. Tuy nhiên, tính hiệu quả của đầu tư nhà nước trong các dự án phát triển nói chung và khai thác khoáng sản nói riêng cần được đánh giá một cách tổng thể và nghiêm túc. Tính đến hết năm 2014, theo Báo cáo của Chính phủ, tổng số nợ phải trả của các tập đoàn, tổng công ty đã lên đến 1.567.000 tỷ đồng, tăng 8% so với năm 2013. Đặc biệt, vay nước ngoài được Chính phủ bảo lãnh cho DNNN là 124.104 tỉ đồng, tăng khoảng 2.000 tỉ. Nợ DNNN chiếm một tỷ trọng rất lớn trong tổng số vốn cả toàn bộ hệ thống các tổ chức tín dụng. Mặc dù nhà nước đã dành nhiều nỗ lực để tái cơ cấu các DNNN, quá trình này vẫn diễn ra hết sức chậm chạp.

Việt Nam là một quốc gia có tiềm năng về khoáng sản với hơn 5000 điểm mỏ và 60 loại khoáng sản khác nhau. Công nghiệp khai khoáng ở Việt Nam được hình thành từ cuối thế kỉ XIX do Pháp khởi xướng. Từ 1995, Việt Nam bắt đầu tiếp quản, duy trì và phát triển nghành công nghiệp này. Các doanh nghiệp khai khoáng nhà nước dần được thành lập, phát triển, mở rộng quyền tự chủ kinh doanh trong giai đoạn từ 1981-1991. Sau những năm 1989, các doanh nghiệp nhà nước dần được cấu trúc lại. Khi đó, các DNNN có vai trò quan trọng dần được thay thế bằng mô hình tổng công ty và gần đây là các mô hình tập đoàn.