Loài cây bạc tình

Một cây đa bóp cổ nhỏ đang dần phát triển trên thân cây chủ trong rừng Thác Mai (Đồng Nai).

Đây là hiện tượng có thật trong giới thực vật, và người ta dùng từ “bóp cổ” để chỉ mối quan hệ lấn lướt nhau giữa hai cây sống gần gũi ở trong rừng, mà thủ phạm là một số loài đa, trong đó có đa bóp cổ Ficus sumatrana, khá phổ biến trong thiên nhiên hoang dã Việt Nam.

Cây ác nhưng trái ngọt

Đa bóp cổ là loài thực vật phụ sinh trong những ngày đầu mới mọc. Loài thực vật có hoa này sau khi thụ phấn sẽ kết thành những đám quả màu vàng được gọi là quả phức. Quả hình thành do một khối nguyên vẹn của nhiều hoa độc lập tụ lại. Quả đa rất ngọt và thơm ngon nên hấp dẫn các loài thú, linh trưởng, chim và một số loài dơi. Sau khi chén no nê những quả đa chín mọng, chúng thải phân lên những nhánh, hốc trên thân cây khi di chuyển hay những nơi ở cố định của chúng trong tự nhiên. Trong chất thải có hạt của trái đa. Từ đây, nhờ chất mùn và độ ẩm trên thân cây, hạt đa nảy mầm thành cây.

Trải qua hàng triệu năm, loài đa bóp cổ đã hoàn thiện được những yếu tố cần thiết để có một cuộc sống phụ sinh. Nhũ hạt của chúng có thể dính được vì xung quanh hạt bao bọc một lớp chất nhầy như keo. Đây chính là nguồn thức ăn tạm thời của cây non khi mới nảy mầm. Theo năm tháng, rễ sinh khí của loài này dài ra và hút các chất mục bên ngoài vỏ cây. Bộ rễ khi đã phát triển đủ dài, ôm ấp lấy thân cây chủ như… một đôi tình nhân. Nhưng cây chủ không thể ngờ rằng đó là tình yêu của một sát thủ.

 Kẻ bạc tình

Khi bộ rễ thả dọc theo cây đủ tới đất, chúng sẽ bám vào đất và vươn lên rất nhanh nhằm chiếm tầng tán cao hơn của cây chủ. Tận dụng lợi thế bám vào thân cây chủ, chúng đan xen nhau như một mạng lưới với hàng trăm chiếc rễ. Những chiếc rễ này ngày một lớn để phát triển thành thân gỗ. Những chiếc cắm được xuống đất có nhiệm vụ hút nước và mang khoáng chất lên nuôi cây. Trên tầng cao, chúng tạo ra một tầng tán xoè rộng để chiếm lấy những vị trí nhiều ánh sáng nhất để quang hợp và che mất bóng cây chủ. Thế rồi, khi có thể sống độc lập, loài đa bóp cổ cột chặt lấy cây chủ tội nghiệp đến khi vỏ cây chủ không thể mang các dưỡng chất nuôi phần trên thân, các đám lá không còn ánh nắng để quang hợp... sẽ dần từ giã cuộc đời. Chính từ đặc tính này, các nhà khoa học đã gọi đó là hiện tượng “thắt nghẹn” hay “bóp cổ”, một hiện tượng khá phổ biến trong rừng nhiệt đới.

Câu chuyện về loài đa bóp cổ là một trong những điều thú vị của thiên nhiên mà ta được khám phá và chiêm nghiệm. Cuộc sống hoang dã là vậy, luôn hiện hữu những cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa các loài để tồn tại, để phát triển. Quy luật của tự nhiên là có những loài phải chết đi để những loài khác tồn tại và điều đó tạo nên bức tranh sinh động của rừng nhiệt đới.